ABŞ prezidenti Donald Tramp dünyaya Çinlə necə mübarizə aparacağını göstərib. O vəzifəyə gəldikdən sonra üç ay ərzində tarif müharibəsində Pekini küncə sıxışdırıb, həmçinin Çindən strateji Panama kanalına nəzarəti ələ keçirib. Panama kanalına nəzarət Donald Tramp hökumətinin birinci prioriteti idi. ABŞ dəniz gəmiləri kanalın tez-tez istifadəçisidirlər və ABŞ-ın konteyner daşımalarının 40 faizi Panama kanalı marşrutundan istifadə edir. Pekin, su yolunun hər iki ucunda Balboa və Kristobal limanlarını idarə edən Panama Limanlar Şirkətinin nəzarət paketinə sahib olan Honq-Konqda yerləşən Çin şirkəti CK Hutchison Holdings vasitəsilə strateji kanala nəzarəti ələ keçirmişdi.
Bununla belə, nəhayət, CK Hutchison-un sahibi olan Honq Konq biznes maqnatı Li Ka-şinq Donald Trampın təzyiqinə boyun əydi və Panama Kanalı limanı aktivlərini Amerika investisiya bankı BlackRock Inc. də daxil olmaqla bir konsorsiuma sərfəli qiymətə satmağa razı oldu. 19 milyard dollar dəyərində CK Hutchison konsorsiuma 23 ölkədə 43 liman satacaq. Gözlənildiyi kimi, sövdələşmə Çin Kommunist Partiyasının mandarinlərini qıcıqlandırdı. Honq-Konqun Pekin tərəfdarı olan Ta Kung Pao qəzeti, bu əməliyyatın ABŞ-a dünyada daha kritik limanlara nəzarət etməsinə və Amerikanın uzun qolu vasitəsilə təzyiq tədbirlərindən istifadə etməsinə kömək edə biləcəyini, “Çin gəmilərini dok üçün heç bir yeri tərk etmədiyini” söylədi. İndi Çin hakimiyyəti Li Ka-şinqə sövdələşməni ləğv etmək üçün təzyiq göstərməyə çalışır. CCP-nin ruporu olan Global Times bu yaxınlarda “Panama və digər ölkələrdə limanların satışı ilə məşğul olan müvafiq şirkət və şəxsləri əməliyyatı dayandırmağa” çağırıb. Global Times-a görə, “Qlobal kritik infrastruktura nəzarət ABŞ-ın əsas strategiyalarından biridir və limanlar əsas hədəfə çevrilib.”
Qəribədir ki, 2013-cü ildən bəri “Bir Kəmər və Yol” təşəbbüsü ilə az inkişaf etmiş ölkələrdəki strateji bölgələrdəki limanlara nəzarəti ələ keçirən Çindir. Çin kreditlərini qaytara bilməyən bu ölkələr kritik aktivlərə nəzarəti Çinə verməyə məcbur olurlar. İndi, öz sikkələri ilə geri ödənilən ÇKP mandarinləri bundan zövq almırlar. The Global Times CK Hutchison və BlackRock arasındakı razılaşmanı Çinin milli təhlükəsizliyinə zidd adlandırıb. Bu, Çinin Panama kanalında heç bir kommersiya marağının olmadığını, lakin strateji narahatlıqlar üçün ona nəzarət etmək istədiyini açıq şəkildə göstərir. Bu, Çinin Pekin şirkətindən istifadə etməklə Panama kanalını münaqişədə boğulma nöqtəsinə çevirə biləcəyi ilə bağlı narahatlığı təsdiqləyir. Çin BRI-dən öz strateji maraqlarını layihələndirmək üçün bir vasitə kimi istifadə edir. Eynilə, Çin də dempinq üçün ədalətli ticarət və ticarət qaydalarını əyir. Çin şirkətlərinə subsidiya verməklə və ucuz və bol işçi qüvvəsini işə salmaqla Çin digər ölkələrin bazarlarını ucuz məhsullarla doldurmuşdur; prosesdə böyük ticarət profisiti toplayır. 2024-cü ildə Çin təxminən 1 trilyon dollarlıq ümumi ticarət profisiti əldə etdi. ABŞ həmin il 361 milyard dollarlıq ticarət kəsiri ilə Çin məhsullarının bu dempinqinin ən böyük qurbanı oldu. İndi Donald Trump administrasiyasının Çinə qarşı tarif müharibəsi başlatması ilə Pekinin bu strategiyası da sərt sınaq altındadır. ABŞ prezidentinin Çindən idxal edilən mallara 145 faizlik rüsum tətbiq etməsi ilə bambuk pərdə arxasındakı sənayelər sarsılır. Çin prezidenti Si Cinpinin rəhbərliyi böyük sınaq qarşısındadır. The New York Times bu yaxınlarda Çinin liman şəhəri Quançjoudan xəbər verib ki, Çin fabrikləri yeni tariflərdən sağ çıxmaq üçün mübarizə aparır.” Çinin hər yerindən işləyən milyonlarla miqrant işçidən istifadə edərək, demək olar ki, istənilən məhsulu ucuz qiymətə tədarük edən minlərlə ixracyönümlü kiçik fabrik indi Amerikanın çoxsaylı sifarişlərinin ləğvi ilə üzləşib”. Donald Tramp sosial mediada Çinin “uzunmüddətli ticarət sui-istifadələri”ndən bəhs edib. ABŞ-ın Pekindəki keçmiş səfiri Nicholas Burns da son müsahibəsində Çinin beynəlxalq ticarət və biznesin sağlam normalarından necə sui-istifadə etdiyini izah edib. “Çin beynəlxalq qaydaları ciddi şəkildə pozandır” dedi. “Çin hökuməti Çindəki Amerika şirkətlərinin əqli mülkiyyət hüquqlarını qorumayıb. Çinlilər məcburi texnologiya transferi tətbiq ediblər. Çinlilərin səbəb olduğu çoxlu səhvlər var.”
Donald Tramp hökumətinin aprelin 2-də tətbiq etdiyi tariflərə qarşı heç bir başqa ölkə cavab verməmişdi; Çin istisna olmaqla, Amerikadan idxal olunan mallara 125 faiz rüsum tətbiq edir. ABŞ hökuməti Çin istisna olmaqla, bütün ölkələr üçün üç ay ərzində gücləndirilmiş tarif rejimini dayandırıb. Müxtəlif ölkələr Vaşinqtonla danışıqlara başlayıb. Pekin indi bu tarif müharibəsində təcrid olunmaq riskini daşıyır.
“ABŞ ilə tarif müharibəsi Si Cinpin üçün böyük bir sınaq olacaq, çünki Çin iqtisadiyyatı son bir neçə ildə yaxşı nəticə göstərməyib. Onların ÜDM-in artım tempi yavaşlayır”, – Nicholas Burns müsahibəsində deyib. “Onlar hələ də əmlak baloncuğundan böyük bir asma yaşayırlar.”
